هشت نکته برای شناخت اولی الامر

آیه 59 سوره نساء ما را به اطاعت از اولی الامر دستور داده است. در این نوشته می خواهیم قدری دقیقتر شویم و بیندیشیم که منظور از اولی الامر چه کسانی هستند.

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُ?ْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً

اى اهل ایمان! از خدا اطاعت کنید و [نیز] از پیامبر و صاحبان امر خودتان اطاعت کنید. و اگر درباره چیزى نزاع داشتید، آن را [براى فیصله یافتنش‏] اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، به خدا و پیامبر ارجاع دهید این [ارجاع دادن‏] براى شما بهتر و خوش عاقبت تر است.

با کمی دقت این نکته ها دست می یابیم:

نکته اول

بجز این آیه، در ده آیه دیگر هم اطاعت از الله و رسول در کنار هم آمده است. جالب آن است که در هیچ جا در قرآن نداریم که دستور به اطاعت الله آمده باشد اما دستور به اطاعت از رسول الله در کنارش نیامده باشد.

از اینجا می فهمیم که اطاعت از رسول همان اطاعت از خداست و نمی توانیم کسی را که از رسول اطاعت نمی کند، مطیع خدا حساب کنیم. این مطلب به زیبایی از آیه 80 نساء فهمیده می شود: مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ تَوَلَّى فَما أَرْسَلْناکَ عَلَیْهِمْ حَفیظا – هر کسی از رسول اطاعت کند از خدا اطاعت کرده است.

نکته دوم

اولی الامر کسانی به جز پیامبر هستند اما دارای جایگاه چنان ویژه ای هستند که در خود زمان پیامبر و بعد از آن، مومنان باید از آنان اطاعت کنند. اطاعت آنها در کنار اطاعت از پیامبر و بعد از اطاعت خدا آورده شده است.

به عبارت دیگر آنان از نظر اطاعت هم رده و هم سنخ با پیامبر هستند و اطاعتشان مانند اطاعت از خدا واجب است زیرا همانطور که درباره الله، فعل اطیعوا آمده است درباره رسول و اولی الامر هم در همان آیه فعل اطیعوا آمده است.

نکته سوم

این آیه قرآن، هرگز نسخ نشده است یعنی بعد از نازل شدن این آیه، آیه دیگری نیامده است که بگوید مدت عمل به آیه قبلی منقضی شده است به عبارت دیگر عمل به این آیه، توسط آیه دیگری ممنوع نشده است. ضمنا هیچ گونه قید و شرط هم برای این اطاعت ذکر نشده است.

نکته چهارم

این آیه دستور مطلق و بی شرط برای اطاعت از الله و رسول و اولی الامر می دهد. جالب است بدانیم که این نوع دستور بی قید و شرط به اطاعت در قرآن و نیز در گفتار و رفتار پیامبر، منحصر به فرد است. به عبارت دیگر قرآن و پیامبر این قدر محکم و بی قید و شرط به عملکرد هیچ کس صحه نمی گذارند که به همه مومنان دستور اطاعتشان را صادر کنند.

مثلا در قرآن محدودیتهایی برای اطاعت ذکر شده است: وَ لا تُطیعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفینَ(شعراء، 151) وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بی‏ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما (عنکبوت، 8) و ... در روایات مختلفی هم از پیامبر، ما از اطاعتهای بی قید و شرط باز داشته است. در اینجا دو روایت از قول پیامبر نقل می کنیم که در آن اطاعت از معصیت کاران منع شده است:

لا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِقِ (من‏لایحضره‏الفقیه، ج 4، ص 381)

از رسول خدا پرسیدند اگر فرماندهانی بر ما بودند که به سنت تو عمل نمی کردند و دستور تو را اجرا نمی کردند در برابر دستوراتشان چه کنیم؟ پیامبر فرمود: نباید اطاعت کرد از کسی که از خدا اطاعت نمی کند.‏(مسند احمد حنبل، ج3، ص213)

 با توجه به اینکه اطاعت هیچ کس بجز رسول و اولی الامر در قرآن و سنت پیامبر مطلق نیست، اولی الامر باید معصوم باشند زیرا محال است که خدا ما را همانطوری که به اطاعت پیامبر دستور می دهد، به اطاعت کس دیگری دستور داده باشد که با خطاهای عمدی و سهوی خود ما را دچار مهلکه های دنیا و آخرت کند. اگر خدا ما را به اطاعت مطلق از هر که حاکم زمانه است دستور داده بود اینگونه می شد که خدا ما را به قبیح امر کرده باشد چون از غیر معصوم، کارهای قبیح هم عمدا یا سهوا صادر می شود.

نکته ششم

در هر زمان، یک نفر وجود دارد که دارای «امر» است، بنابراین از جمع بودن معنای اولی الامر و امر دائمی قرآن به اطاعت از اولی الامر می توانیم دریافت کنیم که آنان افرادی هستند در همه دورانهای بشر حاضر هستند و هیچ زمانی جهان از حضور آنها خالی نمی شود.

نکته هفتم

در زیارت جامعه کبیره که از زیارتهای معتبر است، یکی از صفاتی که در خطاب به ائمه به زبان می آوریم عبارتست از اولی الامر. در سخنان خود اهل بیت هم آمده است که منظور از اولی الامر در این آیه خود ایشان هستند.(کافی، ج1 صص 205)

اینگونه تفسیر کردن آیه، با روایت ثقلین و آیه ولایت هم سازگار است زیرا مطابق حدیث ثقلین، تمسک به قرآن و نیز اهل بیت، راه نجات از گمراهی است و مطابق آیه ولایت – که شیعه و سنی آن را در شأن امیرالمومنین علی می دانند – ولایت بجز الله و رسول، برای علی – و سایر جانشینان پیامبر که مانند علی علیه السلام هستند- منحصر شده است. بنابراین اطاعت محض هم منحصر در خدا و رسول او و جانشینان او در مقام ولایت می باشد.

نکته هشتم و آخر

با نگاهی که به تفاسیر شیعه و مخصوصا تفاسیر اهل سنت می اندازیم، از نظرهای تفسیری مختلفی که درباره اولی الامر داده شده است تعجب خواهیم کرد؛ برخی از این نظرات عبارتند از: عالمان و فقیهان، فرماندهان لشکر پیامبر، اصحاب پیامبر، ابوبکر و عمر و عثمان و علی علیه السلام و ابن مسعود. کار به جایی رسیده است که بعضی ها این آیه را درباره حاکم زمان و سلطان و شاه تفسیر می کنند!

برای قبول کردن این گفته های مختلف و گیج کننده و تحیر آفرین دلیلی نداریم؛ در عین حال می دانیم که خدا قرآنی مبین نازل کرده است و باید راهی برای شناخت معانی آن و دور شدن از شک و گمانه زنی ها گذاشته باشد. با مراجعه به همین آیه می فهمیم که اگر برای فهم معنای خود کلمه اولی الامر اختلاف کردیم باید به الله و رسول او مراجعه کنیم.

در اینجا برای مراجعه به الله، در قرآن جستجو می کنیم و برای مراجعه به پیامبر در سنت قطعیه ایشان به دنبال معنای اولی الامر گشتیم  و همانطور که دیدیم اولی الامر عبارتند از جانشنیان معصوم پیامبر صلی الله علیه و آله که اولینشان علی علیه السلام است.

روح الله رستگار صفت

منابع :

قرآن کریم

ترجمان فرقان، آیت الله صادقی تهرانی، انتشارات شکرانه، قم، 1388ش

کافی، شیخ کلینی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش

مسند احمد، انتشارات دار صادر، بیروت

بهترین سن برای توبه کردن !

بر اساس روایاتی از معصومین توبه‌کننده واقعی کسی است که دوستان بد خود را تغییر دهد و با کسانی که او را در راه دین و اطاعت خدا کمک و تشویق کند دوستی کند، مجالس و محافل خود را تغییر دهد و در مجالس گناه حاضر نشود حتی اگر خودش در این مجالس حضور یابد و مرتکب گناه نکند.

تأثیر انکارناپذیر تغییر فضای گناه در پذیرش توبه

همچنان که اگر کسی سمی خورده باشد، اگر طالب صحت بدنش است لازم است بر او که فوری دست و پایی کند و آن سم را به قی و غیره از بدن خود خارج بسازد و اگر مسامحه کرد، او را دفعة هلاک خواهد کرد، سمومات معاصی نیز چنین است که اگر مسامحه از توبه شود، بسا می‏شود که فورا می‏میرد و ختم به شر می‏شود. «نعوذ باللّه‏ جمیع انبیا و اولیا» عمده ترسشان در دار دنیا، از سوء خاتمه بوده است.

با توبه می‏توان ظلمت‏های درونی را به روشنی تبدیل کرد و به سوی فطرت پاک حقیقت‏جوی خود بازگشت و درصدد جبران گذشته برآمد و به سفارش‏هایی که در باب توبه وارد شده است، عمل کرد. البته خواندن و یادآوردن داستان توبه کنندگان راستین که با عزم و اراده‏ای استوار از گرداب گناه بالا آمده‏اند، می‏تواند الگوی خوبی برای توبه‏کاران باشد.

توبه کننده، در حقیقت مهاجر الی اللّه‏ است؛ زیرا توانسته است به وسیله توبه از گناهان و ناپاکی‏ها دوری گزیند. انسان اگر از گناه پشیمان شود، گام نخست را برای پاکی وجودش برداشته است و این توفیق را نباید نادیده گیرد. خوب است فرد گناهکار بداند که رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید:

«التّائبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنبَ لَهُ؛ بازگشت کننده از گناه، مانند کسی است که گناهی بر او نباشد»

چه بسا انسان تصمیم به توبه می‏گیرد و نفس اماره را شکست می‏دهد، ولی شیطان او را فریب می‏دهد و پیشنهاد امروز و فردا را به او می‏کند که شیطان از این راه بسیاری از انسان‏ها را از توفیق توبه باز می‏دارد.هنگامی که باب قبول توبه باز شد، شیطان از تسلط به انسان ناامید گشت، ولی راه چاره را در این دید که انسان‏ها را با آرزوی «توبه صحیح و کامل» فریب دهد و توبه آنان را تا هنگام مرگ به تأخیر اندازد.

پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم درباره اهمیت توبه جوان می‏فرماید: «ما مِنْ شَیْ‏ءٍ أَحَبُّ اِلَی اللّه‏ِ مِنْ شابٍّ تائِبٍ؛ هیچ چیز نزد خدا، محبوب‏تر از جوان توبه کننده نیست».

برای انسان چیزی لذت بخش‏تر از این نیست که خداوند او را دوست می‏دارد و انسان توبه‏کار نیز شامل این لطف الهی است: «اِنّ اللّه‏ یُحبُّ التَوّابینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرینَ؛ خداوند توبه‏کاران و پاکیزگان را دوست دارد». (بقره: 222)

جوانی بهترین سن توبه است و البته موقعیت هر سنی برای توبه، بهتر از سن بالاتر است و نباید توبه را لحظه‏ای به تأخیر انداخت، نباید منتظر شب جمعه، شب قدر، صحرای عرفات، ماه محرم و یا... شد.

رساندن این پیام در قالب تفسیر مناجات پرشکوه «تائبین» در اوقات مناسب به ویژه هنگامی که آمادگی روحی برای توبه وجود دارد، می‏تواند از م?ثرترین برنامه‏های تربیتی باشد.

توبه یک حالت روحی و تحول درونی است. توبه به کاربردن یک یا چند لفظ نیست بلکه انقلاب حقیقی از درون و مقابله با امیال و روح شیطانی است.

توبه اولین مرحله از مراحل رسیدن به قرب الهی است و تا زمانی که انسان در این دنیا زندگی می‌کند و مرگش فرا نرسیده باشد خداوند مهلت داده تا بنده‌اش توبه کند.

فقط زمانی که مرگش فرا می‌رسد و انسان خود را مضطر و بیچاره می‌بیند، توبه سودی نخواهد داشت. زیرا در هنگام مرگ، توبه به معنای پشیمانی و تحول نیست بلکه از روی استیصال است.

فرعون زمانی که در آب محصور می‌شود و مرگ را به چشم می‌بیند توبه می‌کند و می‌گوید: «و جَاوَزْنَا بِبَنِی إِسْرَائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْیًا وَعَدْوًا حَتَّى إِذَا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنتُ أَنَّهُ لا إِلِهَ إِلاَّ الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِیلَ وَأَنَاْ مِنَ الْمُسْلِمِینَ»، «و فرزندان اسرائیل را از دریا گذراندیم پس فرعون و سپاهیانش از روى ستم و تجاوز آنان را دنبال کردند تا وقتى که در شرف غرق شدن قرار گرفت گفت ایمان آوردم که هیچ معبودى جز آنکه فرزندان اسرائیل به او گرویده‏اند نیست و من از تسلیم‏شدگانم»( آیه 90 سوره یونس)

آن ایمان آوردن و توبه کردن فاقد ارزش است. خداوند در آیه بعدی، آیه 91 دیگری می‌فرماید: «آیا الان ایمان می‌آوری؟ در حالی که تا قبل از این نافرمانی می‌کردی و از تبهکاران بودی!»

ناامیدی از لطف و رحمت الهی بزرگ‌ترین گناه شمرده شده است. انسان با هر گناهی و در هر سنی می‌تواند توبه کند و از خدا طلب بخشش کند.

بهترین زمان توبه جوانی است هرچند که در پیری هم خداوند توبه را قبول می‌کند، اما زمانی که انسان هنوز در سنین جوانی است و شخصیت او ثابت نشده توبه آسان‌تر است.

امام‌علی(علیه السلام) در نهج‌البلاغه حکمت 409 شش شرط برای استغفار ذکر نموده است که دو شرط اول رکن توبه است، دو شرط دوم شرط قبول توبه و دو شرط آخر شرط کمال توبه هستند.

ارکان توبه و استغفار

پشیمانى از گناهان و اعمال زشت گذشته و تأسف و ناراحتی واقعی دوم عزم جدی بر ترک گناه به طور همیشگی و بدون بازگشت (توبه نصوح) از ارکان مهم تویه هستند. ادای حقوق مردم به شکلی که هیچ حقی از کسی بر گردن فرد نباشد تا خدا را ملاقات کند. به جا آوردن تمام واجباتی که از او فوت شده و ادای حق خداوند از شرایط پذیرش توبه هستند.

اوج توبه کدام قسمت آن است؟

اوج توبه این است که انسان گوشت‌هایی که از گناه و با مال حرام بر تن روییده را آب کند و با لقمه حلال گوشت تازه جایگزین آن کند.

توبه‌کننده باید بدن خود را که همیشه راحت بوده با انجام اعمال و طاعت الهی به رنج بیفکند تا شیرینی معصیت از بدنش خارج شود. با استفاده از روایاتی که از معصومین نقل شده توبه کننده واقعی کسی است که دوستان بد خود را تغییر داده و با کسانی که او را در راه دین و اطاعت خدا کمک و تشویق کند دوستی کند، مجالس و محافل خود را تغییر داده و در مجالس گناه حاضر نشود حتی اگر خودش گناه نکند، اخلاق و نیت خود را تغییر دهد. آرزوهایش را کوتاه و زبانش را حفظ کند. به فکر محرومان و گرسنگان باشد، لباس و ظاهر خود را تغییر دهد.

فرآوری : زهرا اجلال

منابع :

ایکنا

بیانات استاد اخلاق شیخ محمد بهاری

از جمله کسانی که هنگام مرگ نزد محتضر حاضر می شود، شیطان است. او برای گرفتن و فریفتن ایمان مؤمن حضور می یابد. در روایتی صفوان بن مهران از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند: هنگامی که مرگ یکی از دوستان ما فرارسد، شیطان از جانب راست و چپ او می آید (و او را احاطه می کند) تا از ایمان و اعتقادی که دارد، بازش دارد (و نگذارد با ایمان از دنیا برود) ولی خداوند مانع او می شود و به همین دلیل می فرماید: 

یثبت الله الذین آمنوا بالقول الثابت فی الحیاه الدنیا و فی الآخره؛ (1)
خداوند مؤمنان را با گفتار ثابت و استوار (عقیده صحیح و محکم) در حیات دنیا و آخرت پا برجا و ثابت می دارد.
از روایت دیگری استفاده می شود که وقتی ابلیس ملک الموت همراه با پانصد فرشته از فرشتگان را می بنید که با کیفیت خاصی برای قبض روح مؤمنی می آیند، دست بر سر گذاشته و فریاد می کشد. در این هنگام لشکریانش علت را جویا می شوند و گویند: ای سرور ما چه اتفاقی برای شما افتاده (مالک یا سیدنا؟) جواب می دهد: آیا نمی بینید که به این بنده چگونه کرامتی عطا شده است؟! چرا غفلت کردید و نتوانستید او را فریب داده و گمراه کنید؟! (این کنتم عن هذا؟) گویند ما درباره ی او تلاش خود را کردیم؛ ولی او از ما پیروی نکرد (جهدنا به فلم یطعنا). (2)
در روایتی دیگر نیز از امام صادق علیه السلام آمده است که هیچ کس نیست، مگر این که هنگام مرگ ابلیس بعضی شیاطین تحت امرش را برای به کفر کشاندن و ایجاد شک در دینش موکل او می کند تا وقتی که روحش خارج شود؛ اما بر مؤمنان چنین تسلطی ندارد؛ پس هنگامی که نزد مردگان خود (کسانی که در حال مردن هستند) حاضر شدید، تا به هنگام مرگشان شهادتین را به آنان تلقین کنید. (3)
علامه طباطبائی می فرماید: از آیاتی همچون «یثبت الله الذین آمنوا بالقول الثابت فی الحیاه الدنیا و فی الآخره و یضل الله الظالمین» (4) و «کمثل الشیطان اذ قال للانسان اکفر فلما کفر قال انی بریء منک انی أخاف الله رب العالمین» (5) می توان معنای روایت مزبور را استفاده کرد. (6)
عامه نیز در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده اند:
هنگام مرگ، دو شیطان نزد محتضر حاضر می شوند که یکی از آن ها در سمت راست و دیگری در سمت چپ قرار می گیرند. شیطانی که در طرف راست قرار دارد شبیه به پدر محتضر بوده و به او گوید: فرزندم من همیشه با تو مهربان و دوست بودم (از هیچ کمکی نسبت به تو دریغ نکردم و فقط) از تو می خواهم که با دین نصرانیت بمیری که بهترین ادیان است. و شیطانی که در سمت چپ محتضر است؟ شبیه به مادر اوست. به او گوید: فرزندم! تو در شکم من جای داشتی و پستانم مشک شیر و دامنم جایگاه (آرامش و آسایش) تو بود، از تو می خواهم که به دین یهودیت بمیری که بهترین ادیان است. (7)
این روایت هم تصریح می کند که علت حضور شیطان به هنگام مرگ، به کفر کشاندن مؤمنان است. البته در آن هنگام شیطان توانایی جذب همگان را ندارد؛ بلکه بی ایمانان و دنیاطلبان غافل از آخرت هستند که خود را در اختیار او قرار داده و او را «ولی» انتخاب می کنند؛ به فرمانش گوش می سپارند و در این موقع حساس اگر ایمان ضعیفی هم داشته باشند، از دست می دهند.
خدای تعالی از سویی می فرماید: «انا جعلنا الشیاطین أولیاء للذین لا یؤمنون» (8) یا تسلط شیطان را بر کسانی می داند که او را ولی خود بدانند: «انما سلطانه علی الذین یتولونه و الذین هم به مشرکون» (9) یا در آیه ای دیگر مطرح می کند که شیطان بر گمراهان سلطه دارد: «ان عبادی لیس لک علیهم سلطان الا من اتبعک من الغاوین» (10)
پی نوشتها :

1. ر.ک محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 6، باب «سکرات الموت و شدائده» و باب «ما یعاین المؤمن و الکافر عند الموت». ص 188.
2. بحارالانوار، ج 6 ص 161.
3. همان، ص 165.
4. ابراهیم (14)، 27.
5. حشر (59)، 16.
6. سید محمد حسین طباطبائی، الرسائل التوحیدیه، ص 216.
7. احمد بن ابی بکر قرطبی، التذکره، ص 47.
8. اعراف (7)، 27.
9. نحل (16)، 100.
10. حجر (15)، 47.

منبع: برزخ
نویسنده: علی محمد قاسمی

کشف حجاب علنی یک دختر در کرج + تصاویر